Koor & Stem vzw – De Stem van ons Geheugen

 

Samen zingen met mensen met dementie: wetenschappelijk is bewezen hoe het hun levenskwaliteit verhoogt. De Stem van ons Geheugen is een project dat ontstond uit een samenwerking tussen het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen, WZC Den Olm uit Bonheiden en de school voor volwassenenonderwijs VSPW Mol. Koor & Stem vzw nam de lead.

“De contactkoren vormen de basiswerking: mensen die aan dementie lijden samenbrengen in een koor met mantelzorgers, in de praktijk vaak familie”, zegt projectmanager Katrien Van Geystelen. “In groepjes liedjes zingen uit de jeugd van de zorgvrager, dat was de beginfase. Liedjes uit het collectief geheugen die als het ware ingebakken zitten op hun harde schijf.”

Op veel niveaus zijn kruisbestuivingen mogelijk

“We pasten het tempo aan en zongen een toonaard lager. Zorgorganisaties stimuleerden we om met die koren contact op te nemen en met hen aan de slag te gaan. Uit die hele beginfase van De Stem van ons Geheugen kwamen een CD, een inspiratiegids en liedjesteksten voort. Met dat pakket konden onze zelf opgeleide coaches overal infosessies gaan geven.”

Van zelf zingen voor dementerenden gaan jullie nu naar netwerken zingen mogelijk maken.

“Ja, we staan al enkele stappen en inzichten verder. We bouwen nu vooral lerende netwerken op waarin zorg, cultuur en onderwijs onze werking versterken. Op beleidsniveau – de koepelorganisaties van de woonzorgcentra zoals Zorgnet Vlaanderen, VVSG, deeltijds kunstonderwijs – én in het werkveld. Op veel niveaus zijn kruisbestuivingen mogelijk. We hebben overleg opgestart met ervaringsdeskundigen, experten en professoren muziektherapie. Zo kunnen we met heel wat mensen inzichten uitwisselen voor een werkbaar en haalbaar samenzangaanbod. Bovendien heeft elk dorp wel een koor. Neem die hele mix samen en je krijgt een geweldig potentieel.”

Het project evolueert zelf naar een kenniscentrum.

“Ja, maar onze taak blijft vooral verbinden. Wij zijn de spil van een partnernetwerk dat iedereen in de zorg die in aanraking komt met mensen met dementie sensibiliseert en opleidt over het heilzame effect van zang. WZC en scholen zijn onze belangrijkste doelgroepen.”

Vanaf dit jaar focussen we op thuiszorg. Mensen met dementie blijven langer thuis wonen. Een WZC is echt de laatste stap.

“We steken onze voelsprieten uit. Een contactkoor moet je ondersteunen. Altijd dezelfde liedjes zingen is uitputtend voor de mantelzorger. We werken dus samen aan het repertoire en aan het samen zingen, want het ligt helemaal niet voor de hand dat zo’n contactkoor blijft bestaan. Is er niemand die de boel trekt, dan dooft het snel uit.”

Hoe ziet de organisatie achter De stem van ons geheugen eruit?  

“Naast de stuurgroep zijn er de projectmedewerkers, mensen uit het team van Koor & Stem en de vrijwilligers-coaches. Vanaf dit jaar focussen we op thuiszorg. Mensen met dementie blijven langer thuis wonen. Een WZC is echt de laatste stap. Wie nog thuis woont, is extra moeilijk te bereiken. Dat doe je dus samen met andere verenigingen. Zorg kan niet enkel een zaak kan blijven van zorgorganisaties, die botsen tegen hun limieten aan. Thuiszorg en WZC brengen we rond de tafel met het lokale koor, het cultuurcentrum, een muziekschool, scholen…”

Onze troef is het tastbare resultaat: meneer x die plots wél vlotter uit zijn stoel raakt.

“De meeste mensen in amateurkoren in Vlaanderen zijn 50-plus en gepensioneerd. Kunnen we die niet aan huis laten komen? Of kinderen laten zingen in de woonzorgcentra? Koorleden met beginnende dementie coachen om te blijven zingen? Kleine aanpassingen volstaan vaak. Breng je cultuur, zorg en onderwijs samen, dan komen de oplossingen veel vlotter. Zingen vergemakkelijkt ook de taak van de zorgkundige. Zingende zorg- en verpleegkundigen verhogen hun eigen welzijn. Vaak worden sceptici of twijfelaars – ik kan niet zingen – uiteindelijk onze grootste fans. Onze troef is het tastbare resultaat: meneer x die plots wél vlotter uit zijn stoel raakt.”

Wat zijn de noodzakelijke randvoorwaarden voor jullie werking?

“We worden zowel door de domeinen Cultuur als Welzijn als good practice naar voren geschoven, maar pas sinds 1 januari krijgen we vanuit het Participatiedecreet Cultuur een structurele subsidie voor de volgende drie jaar. Daarnaast zijn er crowdfunding, privésponsors en giften. Op termijn willen we een sociale onderneming worden die vorming en educatief materiaal zoals partituren aanbiedt. Bedrijven kunnen het project mee financieren of teambuildings organiseren. Heel verrassend kregen we onlangs steun van het Hard Rock Café Antwerpen: tijdens ons symposium kwamen ze de lunch serveren voor de mensen met dementie. Heel leuk en hartverwarmend. Veel mensen zoeken naar zingeving. Fijn om te zien hoe allerlei organisaties met elkaars good practices aan de slag gaan.”