De Landgenoten – landbouwgrondcreatie

Vlaamse landbouwbedrijven verdwijnen. Tegelijk kunnen jonge startende boeren nauwelijks gronden overnemen, wegens duur en schaars. Toch wil een nieuwe generatie sociaal verantwoord met landbouw aan de slag. Voor hen is er de Landgenoten, opgericht door o.a. middenveldorganisaties BBL, Natuurpunt, Velt en Landwijzer. Het doel: agro-ecologische landbouw stimuleren door grond aan te kopen voor bioboeren.

“Bioboeren kunnen bij De Landgenoten aankloppen voor grond”, zegt bewegingsmedewerker Adje van Oekelen. “Omgekeerd lanceren we samen met grondeigenaren oproepen voor bioboeren die grond zoeken. Grond aankopen of in beheer nemen doen we met de steun van particulieren via lokale crowdfundings: samen met de bioboer werven we fondsen. Je kan een aandeel kopen vanaf 250 euro of je kan steunen met een gift via De Landgenoten.”

Hoe is De Landgenoten gestructureerd?

“We bestaan uit een coöperatie (cvba-so) die de belangen van de aandeelhouders behartigt en een stichting die de visie bewaakt en fondsen ophaalt via giften en legaten. In ruil voor een gebruiksvergoeding mag een boer grond van De Landgenoten een carrière lang biologisch bewerken. Zekerheid over de toegang tot grond creëert kansen voor boeren om een duurzaam  bedrijf op te starten, uit te bouwen en door te geven aan een opvolger.”

Alles hangt ervan af hoe relevant de overheid je kerntaken vindt. Er is meer dialoog nodig.

“Via 1000 aandeelhouders en een tweehonderdtal donateurs hebben we een miljoen euro kapitaal opgehaald. Niet slecht in crowdfundingtermen. Maar we hebben er nog maar 15 hectare grond mee kunnen kopen voor een zevental biolandbouwbedrijven. Ons doel – tegen 2020 van 100 hectare in eigendom of beheer van de coöperatie – halen we niet. Waarom? De dynamieken verschillen enorm per project. We betaalden duur leergeld omdat er veel uitgezocht moest worden. Nu hebben we die knowhow wel.”

Toch is er vanuit verschillende hoeken belangstelling én ruimte voor het model.

“Grondprijzen zijn de afgelopen 10 jaar verdrievoudigd. In Vlaanderen wordt in de  verstedelijkte gebieden soms al tussen 50.000 en 100.000 euro per hectare landbouwgrond gevraagd. Bij ons hebben we maar 1 procent aan biolandbouwoppervlak, gemiddeld in Europa is dat 6 procent, Wallonië zit aan 11 procent. Wij kunnen met ons model maatschappelijke waarde op landbouwgrond creëren. Deze meerwaarde van een lokaal landbouwbedrijf op publieke gronden, daar hebben lokale besturen oren naar. Kijk, de middelen vinden om percelen aan te kopen of in beheer te nemen, lukt ons wel aardig. Dé uitdaging is grond vinden.”

Wij kunnen met ons model maatschappelijke waarde op landbouwgrond creëren. Daar hebben lokale besturen oren naar.

“We gaan op zoek naar grondeigenaren om samen te werken. Binnenkort komt er een beheersovereenkomst met De Ideale Woning, een sociale huisvestingsmaatschappij. Zij werken samen omdat ze streven naar meer verdichting: de nieuwe sociale woonwijk bestaat uit huisjes en één grote open groene ruimte van twee hectare, perfect voor een kleinschalig groentebedrijf, op voorwaarde dat er een link is met de bewoners. Wij zien erop toe dat aan die voorwaarden wordt voldaan.”

De maatschappelijke meerwaarde van De Landgenoten heeft nog meer dimensies.

“Voor CO²-captatie, waterbeheer en bodemerosie is een vruchtbare bodem essentieel. Biolandbouw vertrekt vanuit een gezonde bodem voor een goede voedselproductie. Maar het duurt wel 30 jaar om de vruchtbaarheid in je bodem op te bouwen. Dat willen we over de generaties heen beschermen met een model dat de draagkracht van ons ecosysteem niet overschrijdt. Een kleinschalige boerderij heeft ook belang als ontmoetingsplek. In 10 jaar tijd zijn er 40 CSA-bedrijven (CSA staat voor Community Supported Agriculture) bijgekomen. Met zelfpluksystemen waarin je mee de risico’s draagt van de landbouwer. De opleiding voor biolandbouw verdubbelt en de vraag is er ook. De biomarkt is het enige segment van de voedingsmarkt die blijft groeien.”

Wat kan er in het algemeen beter om het landbouwbeleid te verduurzamen?

“Het Europees landbouwbeleid is gebaseerd op oppervlakte van de landbouwgrond en de productie. 10% van de landbouwbedrijven krijgt 80% van de subsidies.”

Een kleinschalige boerderij heeft belang als ontmoetingsplek.

“En je moet ook controleren of landbouwgrond ook effectief ingezet wordt voor onze voedselvoorziening.  Op landbouwgrond wordt aan golf gedaan, paard gereden… In sommige provincies is bijna 40 procent van de landbouwgrond in oneigenlijk gebruik.”

Laatste vraag: hoe is het brede middenveld eraan toe?

“Middenveldorganisaties worden in de richting van projectsubsidies geduwd op basis van aanbestedingen. Maar ik denk dat de overheid de vaste waarden moet erkennen én vertrouwen. Plots zomaar 30 procent van je middelen voor je kerntaken zien verdwijnen, is nefast voor je werking én je tewerkstelling. Alles hangt ervan af hoe relevant de overheid je kerntaken vindt. Er is meer dialoog nodig, want dit gaat over politieke keuzes.”