EnergieDemocratie Vlaanderen – publiek-civiele samenwerking

 

 

“Onze energietoekomst ligt bij een samenleving die verstandig samenwerkt met haar overheden”. schrijven Dirk Barrez en Dirk Van de Poel in Knack, de drijvende krachten achter EnergieDemocratie Vlaanderen. “Maar echte publiek-civiele samenwerking en burgerparticipatie is méér dan spaargeld van burgers zoeken voor energieprojecten.”

Het middenveld is een bron van maatschappelijke innovatie, net zoals bedrijven dat zijn voor technologische innovatie. Maar hoe zit het met de impact van het middenveld op de economische agenda? “Basisbehoeften en -diensten invullen zoals vroeger met vakbonden en mutualiteiten, doet ons middenveld niet meer”, zegt Dirk Barrez. “Maar het kan opnieuw, in nieuwe vormen. Zwitserland dankt zijn verduurzaming aan coöperatieven. In Duitsland zijn twee derde van energieconcerns in handen van overheden en burgers. Dat is helemaal niet ‘links’. Die systemische verandering in Vlaanderen gaat traag wegens veel versnippering en omdat we niet groot genoeg denken. Nochtans hebben we er de hefbomen voor: een rijk verstedelijkt gebied met hoogopgeleide burgers.”

Het middenveld – de société civile of civil society – moet een nieuwe rol opnemen.

“Er komt een nieuwe dynamiek op gang”, zegt Dirk Van de Poel. “Participatieve democratie kan de representatieve democratie versterken. Bij het middenveld zit veel knowhow die je kunt inzetten. Het gaat dus niét over alle macht bij de burger, wel over nieuwe nuttige allianties en partnerschappen. Het middenveld – de société civile of civil society – moet een nieuwe rol opnemen. Nu heeft het middenveld een watchdogrol ten aanzien van overheid en privé, maar zet het zelf geen alternatieven op. Wij moeten dus naast waakhond zijn opnieuw ook zelf mee de markt en/of de samenleving aansturen.”

Concreet: EnergieDemocratie Vlaanderen wil de samenwerking tussen overheid en privé – de PPS-constructies –  verruimen door burgerparticipatie.

“Klopt, we willen naar een publiek-civiele samenwerking voor onze basisvoorzieningen”, zegt Dirk Van de Poel. “Rond de waterput verzamelde zich vroeger het dorp en die was voor iedereen toegankelijk. Dat zou ook zo moeten zijn met energienetwerken als publiek goed. Hoe laat je burgers daarin hun verantwoordelijkheid nemen? Enerzijds door hen mede-eigenaar te maken met kapitaal, anderzijds door zeggenschap. Een stem, via een coöperatieve vennootschappsstructuur.”

“In een PPS zijn de lasten voor de overheid, de lusten voor het bedrijf”, zegt Dirk Barrez. “bij publieke goederen zoals netwerken vinden we dat de burger de overheidspartner moet zijn omdat het gaat over commons. Voorbeelden daarvan hebben we in Vlaanderen eigenlijk nog niet. EcoPower is een voorbeeld van een energiecoöperatie. De vennoten zijn volle eigenaars van het kapitaal, windmolen en zonnepanelen. Alleen ontbreekt daar de band mét de overheid. Want die is essentieel in onze visie: we willen niet dat de overheid terugtreedt.”

Via burgerparticipatie los je transparantieproblemen op en dam je de macht van internationale bedrijven in.

“De deal tussen Eandis het het Chinese bedrijf State Grid was de aanleiding om EnergieDemocratie Vlaanderen op te richten”, zegt Dirk Van de Poel. “Hadden de media die deal toen niet opgepikt, dan had er geen haan naar gekraaid. De reden voor lokale overheden om in te stappen in zo’n twijfelachtige constructie, is inkomstenafhankelijkheid. Wij zeggen: betrek de burger als (financiële) medestander. Het gemeenschappelijk belang zal er wel bij varen.”

Dirk Barrez: “Waarom kun je als energie-afnemende én producerende burger niet ook vennoot zijn? En dus ook een pijler zijn van het energienetwerk? Via burgerparticipatie los je transparantieproblemen op en dam je de macht van internationale bedrijven in. Die afhankelijkheid is nefast voor de democratie. Want als je geen economische zeggenschap hebt, is je politieke democratie niet erg zinvol. En dan worden burgers boos of juist apathisch.”

Hoe zal je concreet kunnen instappen als burger? Er is wantrouwen van de politiek en bedrijfsleven tegenover de burger, dus er vallen vast nog wat barrières te slechten.

“Distributienetbeheerders Eandis en Infrax zijn aan het samensmelten tot één nieuwe maatschappij, Fluvius, beheerd door de intercommunales. Met onze coöperatie willen we kunnen instappen in het kapitaal. Extra burgerkapitaal zou de overheid kunnen aantrekken door kapitaalsgaranties: dat doet ze ook met bedrijven. Bij Fluvius hebben we in ieder geval draagvlak gecreëerd. Maak het maar waar, is daar de boodschap. Met de lokale en Vlaamse verkiezingen in zicht, zette we nu volop de coöperatie op de rails en maken we de financiële oefening voor lokale besturen die garanties willen. Daarrond creëren we het publieke en politieke debat.

De transitie naar nieuwe democratievormen is bezig. Die hou je niet meer tegen. Dit gaat over alle partijgrenzen heen.

Of en hoe je als burger zal kunnen instappen, zal uiteindelijk afhangen van het politieke draagvlak. Je zal bijvoorbeeld met ons kennismaken via een intercommunale die een oproep lanceert voor burgerparticipatie. Tegelijk wordt dat bekendgemaakt via publicaties en hopelijk ook via middenveldorganisaties.” Welke organisaties zullen betrokken zijn? “Het engagement moet vooral écht zijn”, zegt Dirk Barrez. “Daar komt voorbereiding, sterke communicatie en overtuigingskracht bij kijken. Maar de transitie naar nieuwe vormen van democratie is bezig. Die hou je niet meer tegen. Dit gaat over alle partijgrenzen heen.”